Nhắc đến nhạc sĩ Tâm Anh, người ta sẽ nhớ đến ngay bài hát ca khúc Phố Đêm. Ngoài ra ông còn là tác giả của nhiều bài nhạc vàng nổi tiếng khác mà người yêu nhạc vẫn còn nhớ đến và yêu mến, đặc biệt là cụm bài hát Chuyện Tình: Chuyện Tình Không Dĩ Vãng, Chuyện Tình Không Đam Mê, Chuyện Tình Không Đoạn Kết, Chuyện Tình Không Hối Tiếc, Chuyện Tình Không Suy Tư.
Tâm Anh còn là người chủ trương thực hiện những băng nhạc Tâm Anh Nghệ Thuật nổi tiếng trước năm 1975.
Nhạc sĩ Tâm Anh tên thật là Trần Công Tâm, sinh ngày 29 tháng 7 năm 1948 tại Sài Gòn và qua đời năm 2006 cũng tại Sài Gòn một cách lặng lẽ. Gần như cả đời của ông đã gắn trọn với mảnh đất Sài Gòn: Sinh ra, lớn lên, học tập, lập ngiệp, thành danh, sống thầm lặng và qua đời đều ở tại Sài Gòn.
Cha của Tâm Anh mất khi ông mới được 3 tuổi, mẹ của ông mở tiệm may nuôi con học tới đại học, tốt nghiệp Trường Kỹ thuật Phú Thọ. Học xong, nhạc sĩ Tâm Anh làm ở sở thuế, nhưng chỉ được một thời gian thì chán nghề công chức. Năm 1968, ông thành lập ban nhạc chuyên đi hát cho các vũ trường, quán bar.
Click để nghe Thanh Tuyền hát Phố Đêm trước 1975
Trong cùng năm 1968, ông sáng tác bài hát nổi tiếng nhất trong sự nghiệp của mình là Phố Đêm, được hãng dĩa Sóng Nhạc ký độc quyền thâu âm với tiếng hát Bạch Lan Hương. Ca khúc này sau đó nổi tiếng hơn cả với tiếng hát Phương Hồng Quế, và sau năm 1975 được hầu hết ca sĩ nhạc vàng hải ngoại hát.
Theo lời của người vợ là bà Tuyết thì “Tâm Anh lúc nào cũng nhỏ nhẹ, hiền từ, chẳng bao giờ lớn tiếng”.
Click để nghe Phương Hồng Quế hát Phố Đêm trên Asia
Khoảng năm 2005, có một ca sĩ trẻ rất nổi tiếng ở trong nước hát Phố Đêm, nhưng lại để tên nhạc sĩ sáng tác là Nguyễn Tuấn Kiệt, làm cho nhạc sĩ Tâm Anh phải đích thân gửi đơn đến báo chí để khiếu nại.
Từ năm 1970, nhạc sĩ Tâm Anh lập nhóm mang tên là Nghệ Thuật và chủ trương thực hiện các chương trình ca nhạc phát hành băng cối (magnetic) rất thành công, thường được gọi là Băng nhạc Tâm Anh Nghệ Thuật, lăng xê được nhiều bài hát và các ca sĩ thời đó. Cho đến nay, những băng nhạc này vẫn còn được nhiều người tìm nghe:
Thứ tự các băng nhạc này:
- Nghệ Thuật 1: Những Chuyện Tình Không Đoạn Kết
- Nghệ Thuật 2: Những Chuyện Tình Không Dĩ Vãng
- Nghệ Thuật 3: Những Chuyện Tình Không Hối Tiếc
- Nghệ Thuật 4: Những Chuyện Tình Không Suy Tư
- Nghệ Thuật 5: Những Chuyện Tình Không Đam Mê
- Nghệ Thuật 6: Nhạc Chọn Lọc
- Nghệ Thuật 7: Máu Và Nước Mắt
- Nghệ Thuật 8: Quê Hương và Chiến Tranh
- Nghệ Thuật 9: Nghệ Thuật Tất Niên 1971
- Nghệ Thuật 10: Nhạc Tuyển Tâm Anh
- Nghệ Thuật 11: Nhạc Hòa Tấu Khiêu Vũ
- Nghệ Thuật 12: Quê Hương và Hòa Bình
Click để nghe băng nhạc Tâm Anh Nghệ Thuật 1 phát hành năm 1970
Doanh thu kiếm được từ những chương trình băng nhạc này đều được ông quyên góp một phần vào các chương trình từ thiện xã hội.
Năm 1974, Tâm Anh còn kết hợp cùng nhạc sĩ Tuấn Khanh để thực hiện băng nhạc Tuấn Khanh, nhưng không mấy thành công. Chủ đề này thực hiện được 3 băng nhạc thì dừng lại vì sự kiện 30 tháng 4 năm 1975.
Click để nghe băng nhạc Tuấn Khanh
Sau khi lấy vợ, nhạc sĩ Tâm Anh rời khỏi âm nhạc sau lời hứa với cha vợ. Vợ của Tâm Anh tên là Nguyễn Ngọc Tuyết, con của ông phó giám đốc hãng tàu. Bà Tuyết kể lại trên báo Tiền Phong:
“Bữa đó, Tâm Anh theo anh rể của tôi về tiệm, chúng tôi hỏi thăm tình hình của nhau thời gian qua. Tâm Anh và anh rể của tôi định làm chung một bộ phim, nhưng không thành. Chúng tôi lại không gặp nhau trong suốt 2 năm. Tuy không gặp nhau nhưng thỉnh thoảng Tâm Anh vẫn qua Nguyễn Huệ, con phố tài tử giai nhân. Ảnh đi ngang tiệm của tôi, có lúc nhòm thấy tôi thì chào tôi, tôi cũng chào lại, vậy thôi. Nhiều khi ảnh đi với người yêu của ảnh nữa. Tôi cũng tỉnh bơ. Bởi lúc đó chưa có tình cảm gì nhiều.
Một thời gian sau, Tâm Anh tới chơi thường xuyên, khiến chị tôi hỏi tôi: “Có chịu không mà sao người ta cứ tới hoài vậy?”. Tôi đáp: “Chỉ là bạn bè thôi à”. Nhưng chị tôi mách mẹ tôi: Có người nhạc sỹ đang mến gái út. Mẹ tôi không thích Tâm Anh vì bà cho rằng, nhạc sỹ hay lãng mạn, lại khổ con gái bà. Mẹ đem chuyện kể với ba.
Khi ấy các anh chị tôi đều đã lập gia đình, chỉ còn tôi rảnh rang. Ba tôi nói với Tâm Anh: Nếu muốn tiến tới với con gái của ông thì không được làm nhạc nữa. Ba tôi muốn ảnh đi làm trong hãng của ba. Tuy nhiên, ba không ép ảnh mà cho thời gian suy nghĩ, quyết định. Ngoài ba má thì các anh chị không phản đối chuyện của tôi và Tâm Anh. Vì cả nhà tôi ai cũng thích nhạc, thích bản “Phố Đêm”.
Chắc ảnh tự ái với đề nghị của ba tôi nên bẵng đi một thời gian ảnh không đến thăm tôi. Ảnh còn đi với một vài cô gái ngang qua tiệm tôi hoài. Thành ra tôi nghĩ không có duyên nợ với nhau rồi. Vì nếu có duyên nợ làm sao ảnh dám cặp đi ngang qua mình? Chúng tôi gặp nhau cứ cúi đầu chào nhau.
Thế rồi, bất ngờ Tâm Anh nói với chị tôi là ảnh muốn cưới tôi. Chị tôi ngạc nhiên: Ủa, thấy cậu đi với nhiều cô lắm mà? Suy nghĩ kỹ chưa? Tâm Anh đáp: Đã suy nghĩ kỹ. Và giải thích mấy người đi cùng ảnh là bạn thôi, không có gì. Chị tôi cũng thông cảm vì anh rể tôi cũng làm nghệ thuật. Nghệ sỹ làm gì không có cô nọ, cô kia, chỉ đến khi có vợ con thì mới “tu chí” được.
Bữa đó trời mưa, Tâm Anh tới tiệm tôi chơi, lần đầu tiên ảnh kể về cuộc đời ảnh, từ nhỏ tới lớn. Cha mất khi ảnh mới 3 tuổi. Mẹ mở tiệm may nuôi con học tới đại học, ảnh tốt nghiệp Trường Kỹ thuật Phú Thọ. Mẹ ảnh từng muốn ảnh đi làm, không muốn ảnh học đại học, nhưng ảnh vẫn quyết chí học đến cùng. Học xong đại học, ảnh ra làm ngành thuế, thuế vụ đó. Nhưng ảnh làm thuế vụ một thời gian thì chán, vì phải ngồi 8 tiếng công sở.
Thấy người ta làm nhạc ảnh thích nên sáng tác bản “Phố Đêm”. Nổi tiếng luôn. Dù má ảnh năn nỉ quá trời ảnh vẫn không chịu trở lại ngành thuế”, bà Ngọc Tuyết vừa kể, vừa cười. Bà gật đầu làm vợ nhạc sĩ Tâm Anh, sau khi nghe chuyện đời ông kể. Bà thương người đàn ông mồ côi cha sớm, tuy vất vả vẫn ráng học hành và mê giọng nói của ông: “Tâm Anh lúc nào cũng nhỏ nhẹ, hiền từ, chẳng bao giờ lớn tiếng”.
Vì đã chọn đi theo tiếng gọi của tình yêu, nhạc sĩ Tâm Anh gác lại sự nghiệp âm nhạc từ khi lấy vợ cho đến lúc qua đời. Từ đó về sau, ông hoàn toàn không có sự hiện diện nào trong làng nhạc, ngoài số ít những lần gặp gỡ chuyện trò với các nhạc sĩ cùng thời.
Sau năm 1975, Tâm Anh nghỉ việc ở hãng tàu vì hãng của Pháp rút về nước. Lúc này người anh rể của bà Tuyết cũng dẹp tiệm ảnh, trở thành cổ đông của Hợp tác xã Trường Sơn, chuyên làm xe đạp. Tâm Anh cũng về hợp tác xã làm, sau giữ vị trí Phó Chủ nhiệm Hợp tác xã Trường Sơn. Khi hợp tác xã giải thế, nhạc sĩ chuyển sang làm xây dựng, trở thành đội trưởng đội thi công và về hưu khi chưa đầy 60 tuổi. Theo lời kể của bà Tuyết trên báo Tiền Phong, lúc này, nhạc sĩ mới nói với vợ: “Bây giờ ba mất rồi, anh cũng tròn bổn phận làm rể, con cái cũng cưới vợ hết rồi, cho anh được sáng tác trở lại”.
Tuy nhiên không lâu sau đó thì nhạc sĩ Tâm Anh qua đời năm 2006 khi dự định còn dở dang.
Chỉ 1 năm trước khi qua đời, nhạc sĩ Tâm Anh xuất hiện vài lần trên báo chí khi ông gởi đơn khiếu nại ca sĩ nhạc trẻ nổi tiếng vì ca sĩ này hát bài Phố Đêm của ông, nhưng lại đề tên tác giả bài hát này là Nguyễn Tuấn Kiệt.
Thời điểm đó nhạc vàng vẫn chưa được cấp phép hát rộng rãi như ngày nay, và ca khúc Phố Đêm của Tâm Anh nằm trong danh sách cấm ở trong nước vì có nhắc đến “lính” trong lời hát:
Người đi khai phá nét kiêu sa
Tuy lính chiến xa nhà mà vẫn luôn yêu đời
hoặc:
Phố đêm chờ người phong sương
Chinh chiến từ lâu rồi
Có niềm riêng hay ước.
Ngoài 2 câu hát này ra thì ca khúc này đơn thuần viết về một câu chuyện tình yêu với lời lẽ rất đẹp và lãng mạn:
Nhớ ngày nao hoa nắng ngủ trên cây
Thương lá vàng úa tàn
Mây bơ vơ bay khắp nẻo vô tình
Cho người yêu ước mơ…
Dù bài hát không được phép hát chính thức ở trong nước, nhưng hầu như tất cả những người yêu nhạc vàng đều biết đến Phố Đêm của nhạc sĩ Tâm Anh, vì đây có thể xem là 1 trong những ca khúc nổi tiếng nhất của dòng nhạc này, với lời ca đã được nhiều thế hệ khán giả thuộc nằm lòng.
Bên dưới đây xin đăng lại nguyên văn đơn khiếu nại của nhạc sĩ Tâm Anh về trường hợp bài hát của ông đã bị người khác sử dụng nhưng đổi thành của một nhạc sĩ khác, được đăng trên báo Thanh Niên năm 2005.
Tôi tên là: Trần Công Tâm, biệt hiệu: Nhạc sĩ Tâm-Anh
Sinh ngày 29/7/1948 tại Sài Gòn
Là tác giả nhạc phẩm Phố Đêm do chính tôi sáng tác và in phát hành vào năm 1968 theo giấy phép số 2591/BTT/NBC/PHNT ngày 19/10/1968 và hợp đồng thâu thanh vào đĩa hát Sóng nhạc số 00570 ngày 21/11/1968 và do ca sĩ Bạch Lan Hương ghi âm vào đĩa.
Từ năm 1968 đến nay, trên 37 năm, bản nhạc Phố Đêm này được rất nhiều ca sĩ và nhiều hãng băng đĩa nhạc trong và ngoài nước ghi âm, nhưng hầu hết đều tôn trọng người sáng tác là ghi rõ tên Tâm Anh ngay sau bản nhạc Phố Đêm.
Hôm nay, tôi được biết album Đàm Vĩnh Hưng – Tình ca 50 do Lạc Hồng audio – video đã sản xuất và vừa phát hành theo GP số 477/QĐ-PH-SVHTT cấp ngày 28.11.2005, người thực hiện ĐVH Production&PIG’S Family, và ở mục 9 có bài Phố Đêm với tên một tác giả khác. Tác phẩm của tôi đã bị sửa nhiều ca từ để ghi âm như: năm tháng cách xa nhà (thay vì tuy lính chiến xa nhà) và vai áo bạc phai màu (thay vì chinh chiến từ lâu rồi)… Đã vậy còn in tờ bướm kèm theo đĩa ghi toàn bộ lời ca cũ, nhưng sai ý của người sáng tác (theo trong dấu ngoặc) như: khi nhở (ghi nhớ), mây đêm (đen), ngàn lời (ngàn người), lạc loài hương (thương) yêu, giá lạnh ướt mềm (thêm).
Vì vậy, tôi buộc lòng làm đơn này kính yêu cầu quý cơ quan chức năng xem xét thu hồi hoặc chỉnh sửa lại album Tình ca 50 do ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng thực hiện, và có hướng xử lý việc vi phạm tác quyền này.
Kính chào và trân trọng cám ơn!
Kính đơn,
Trần Công Tâm
Nhạc sĩ Tâm-Anh
Bài Phố Đêm được nhạc sĩ Tâm Anh sáng tác năm 1968, ngay trong những ngày “thương tích lớn” của đầu năm Mậu Thân. Khi đó, đêm ở Sài Gòn không còn nhộn nhịp và rực rỡ sôi động nữa, nhường chỗ lại cho những hàng kẽm gai của lệnh giới nghiêm nằm lạnh lùng dưới ánh đèn mờ giăng giăng. Phố đêm vì vậy mà thật buồn, vắng vẻ và trống trải, gợi niềm suy tư khắc khoải.
Mây đen làm úa trăng gầy
Cho nên còn tiếng say mềm
Trước thềm ngàn lời vu vơ
Vì người hay mơ dòng đời như thơ.
Mây đen thời cuộc kéo đến làm héo úa ánh trăng gầy, che phủ những phận đời, tạo ra những vết gãy đổ trong lòng người, bởi vì người nhận ra rằng kể từ đây dòng đời sẽ không còn như thơ nữa, những êm đềm xưa cũ chỉ còn lại ở trong giấc mộng, và những tháng ngày đẹp đẽ đó của quá khứ được nhạc sĩ khắc họa bằng ca từ tuyệt mỹ:
Nhớ ngày nao hoa nắng ngủ trên cây
Thương lá vàng úa tàn
Mây bơ vơ bay khắp nẻo vô tình
Cho người yêu ước mơ
Những ngày hoa mộng cũ đã trở thành ký ức, tất cả rồi cũng như vàng lá úa tàn, chỉ còn có thể tìm lại trong mơ ước mà thôi.
Người đi khai phá nét kiêu sa
Tuy lính ᴄhιến xa nhà mà vẫn luôn yêu đời
Bằng câu ca tiếng cười
Tìm vui trong giấc mơ
Dù bâng khuâng chữ ngờ.
Khi đô thành chịu những “thương tích lớn”, thì quân nhân chính là người phải đương đầu với điều đó trước tiên. Nhưng dù có khó khăn đến mấy thì anh lính vẫn cố luôn lạc quan yêu đời, dù là “bằng câu ca tiếng cười” hay là “tìm vui trong giấc mơ”, nhưng trong lòng vẫn “luôn bâng khuâng chữ ngờ” vì những biến loạn dồn dập kéo tới không hẹn trước.
Phố đêm lạc loài hương yêu
Chìm đắm như hàng cây giá lạnh ướt mềm
Phố đêm chờ người phong sương
Chinh ᴄhιến từ lâu rồi
Có niềm riêng hay ước.
Cho tôi mười ngón thiên thần
Cho tôi mười ngón thiên thần
Để rồi dìu người tôi yêu
Dìu người không yêu
Và người chưa yêu.
Phố vắng đêm nay còn lại chỉ mình anh lính gác, chợt nghe lạc loài hương yêu vì nỗi cô đơn xâm lấn, tâm trạng suy tư chìm đắm, như là hàng cây đang ướt mềm trong sương khuya giá lạnh.
Lời cầu xin “Mười ngón thiên thần” ở đoạn cuối bài hát như là một hình ảnh mang tính biểu tượng, mong cho đôi bàn tay chai sần cháy nắng này sẽ được luôn được vững chãi để gánh vác được sơn hà, dìu bao người về được bến của yêu thương, không phân biệt dù đó là người tôi yêu, người không yêu hay là người chưa yêu…
Phố Đêm được ca sĩ Bạch Lan Hương ghi âm vào đĩa lần đầu năm 1968. Mời các bạn nghe lại giọng hát Bạch Lan Hương:
Click để nghe
Sau đó, ca sĩ Trúc Ly và Thanh Tuyền có thu âm lại bài này trong dĩa nhựa và băng magnetic:
Click để nghe Thanh Tuyền hát
Bài hát sau này cũng gắn liền với giọng hát Phương Hồng Quế:
Click để nghe Phương Hồng Quế hát
Đông Kha – chuyenxua.net biên soạn
